Hei, Helene! Vil du ikkje fortelje litt om boka di, Butikksongar?
Jo! Det er ei diktsamling som utforskar den moderne supermarknaden på ulike måtar. Det er dessutan ei bok som handlar om slekt, kjærleik, handelssystem og mat. Samlinga har tre ulike stemmer som fortel, den eine tilhøyrer Håvard, ein som jobbar i kassa på matbutikken i heimbygda si, medan barndomskjærasten har flytta til byen. Det andre perspektivet tilhøyrer kjærasten, som har fått eiga familie. Den siste stemma i boka er den til ei eldre kvinne som bur åleine på ein gard. Ho er over snittet oppteken av vatn, kontainerskip og vogntog.
Korleis har prosessen med å skrive diktsamlinga vore?
Eg er ein veldig idédriven skrivar, som har klar kartet lenge før terrenget finst. Ei slik tilnærming har både fordelar og ulemper. Eg leitar ikkje så mykje i mitt indre etter dirrande kjensler, men heller i tekstar og verda rundt meg etter kunnskap og perspektiv. I beste fall kan det gjere topografien i boka meir variert og interessant. I verste fall kan det gjere at skogane eller butikkhyllene blir så luftige at eg gløymer kvar eg har plassert dei. Eller eg fyller på med så mykje varer at det renn over.
Vi følgjer jo tre ulike eg-perspektiv i dei tre ulike delane av boka, noko som jo ikkje er eit så vanlig grep i poesien – når i prosessen fann du ut av dette grepet?
Det er ikkje så lett å omsetje Arthur Rimbauds utsegn om at eg-et er ein annan («je est un autre» / «I is another») til norsk, men eg synest i alle fall at dette framleis opnar for eit interessant potensiale i poesien, hundre år seinare.
Å leike med ulike personar, masker, stemmer, er éi tilnærming, som til dømes Pedro Carmona-Alvarez utforskar på ein spennande måte i si siste bok Inventarium. Ei anna er å skrive ein meir upersonleg poesi, som utforskar objektet i større grad enn subjektet som oppfattar det. Det er eg interessert i! Men kva inneber det?
I praksis har eg nok ikkje heilt gjort verken det eine eller det andre. For meg var det grepet ein måte å rydde i dei mange perspektiva som hadde oppstått etterkvart som eg jobba med boka. Det gjekk gjerne lang tid mellom kvar gong eg hadde tid til å skrive, og det var ikkje alltid mogleg å finne tilbake til den same stemma.
Eg har tenkt mykje på omsorga for heimbygda, for butikken og for folka der, som det er så mykje av i boka di. Kva var det som gjorde at disse historiene ble eit poetisk materiale?
Noko av det kom frå to bøker av den ugandiske nasjonalskalden Okot p’Bitek, som heiter Song of Lawino og Song of Ocol. Den fyrste av desse rommar Lawino sin klagesong til ektemannen Ocol, som stadig forlet henne, landsbyen og tradisjonen, for å prate engelsk og ete hermetiske bønner med sin moderne kjærast i byen. Den andre boka er Ocol sitt forsvar for valget han har tatt. Eg har blitt inspirert av desse bøkene, men ser at dei også har nokre fallgruver.
Motsetnaden mellom det tradisjonelle og det moderne vert gjerne framstilt som ei uunngåelig utvikling som vil ende med at fyrstnemnde forsvinn. Men kanskje er det berre namna på to ulike levemåtar, som finst side om side. Håvard sitt liv som attverande i heimbygda er like moderne som den utflytta kjærasten sitt liv i byen. Og av dei to er det jo kjærasten i byen som har det tradisjonelle familiefellesskapet rundt seg. Eg var interessert i å utforske den typen verdiar, måtar å leve på, og har gjort mitt beste for å liste meg rundt dei nemnte fallgruvene. Kritikk av det tradisjonsbundne livet risikerer å sparke nedover, medan kritikk av det moderne kan bli romantiserande og nostalgisk.
Korleis har det vore å debutere i år?
Det har vore fint det. Sikkert også fordi eg ikkje veit korleis det er å debutere i eit meir normalt år. Eg får eit glimt innimellom, når nokon nemner eit debutanttreff eller ein hagefest – som i år sjølvsagt er avlyst. Utover det tenkjer eg ikkje så mykje over det. Men så har eg også vore heldig med timingen tidleg i haust, og fått heldt ikkje berre éin, men to sleppfestar. Det var ei så fin oppleving at vener og kjende ville vere med å feire noko som er så stort for meg. Hadde eg gått glipp av det hadde eg ikkje visst kva eg gjekk glipp av, og godt er det!
Vil du trekkje fram eit dikt frå boka di og fortelje litt om diktet og prosessen med å skrive det?
Eg vil gjerne fortelje heilt kort om nest siste diktet i bokas fyrste del, som går slik:
Hugsar du då eg tok deg med
inn på butikken om natta
i skumringa ved den dirrande frysedisken
sa eg at du kunne ta alt du ville
eg trur vi må ha kome borti knappane
då eg skulle opne neste morgon
var golvet vått av smeltevatn
eg sto ei stund, tenkte vel på havet
før eg tørka det opp
Dette var det fyrste av dikta eg skreiv som eg forsto ikkje passa inn i stemma til småbarnsmora som fram til då hadde vore åleine i dette universet. Det har rett nok forandra seg ein del, men også då var det noko aude over det, noko frose – og på den tida heldt eg på med ein eksamen om T.S. Eliots dikt The Waste Land, og hadde myten om fiskarkongen friskt i minne. Eg byrja å tenkje på mangel på fruktbarheit i ein butikk full av frukt, også i utvida forstand. På overskotet av menn som blir igjen på bygda. På alle dei gamle husa som står rundt omkring, heilt tømde for slekt. Og så var det jo berre å byrje å fylle inn da, i sjablongen …
